آرتروز
مقدمه
زانو، مفصلی از بدن است که بیشتر از بقیه مفاصل در معرض بیماری می باشد.مفصل زانو به غیر از حرکات باز و بسته شدن دارای حرکات خفیف چرخشی به داخل و خارج نیز می باشد. در تشکیل و نگهداری مفصل زانو؛ استخوان ها، رباط ها و غضروف ها شرکت دارند که هر کدام نقش ساختاری و عملکردی بسیار مهمی در کارکرد این مفصل داشته و در نتیجه آسیب هر کدام از این عناصر باعث درد و مشکلات زانو می شود به صورتی که می توان ادعا کرد بروز درد در مفصل زانو بسیار بیشتر از سایر مفاصل می باشد.
فیزیوتراپیست: مصطفی بذرافکن
آرتروز زانو
آرتروز شایع ترین بیماری مفصلی است که در نتیجه واکنشهای پیچیده عوامل سلولی، بیوشیمیایی و بیومکانیکی مؤثر بر روی غضروف، سینویوم و نیز استخوان زیر غضروفی، ایجاد شده و به مرور زمان منجر به از دست دادن کارکرد مفصلی و بروز علائم می شود. در بیماری آرتروز زانو، عمدتاً غضروف و استخوان زیر غضروف مفاصل محیطی و ستون فقرات درگیر می شود.
زانو بیش از هر مفصل دیگری در اثر آرتروز درگیر می شود. آرتروز زانو مخصوصاً در زنان مسن و چاق شایع تر است.
علایم مشترک در بیماران مبتلا به آرتروز مفاصل:
- درد به دنبال استفاده از مفاصل مبتلا
- درد در شروع حرکت یا خشکی مفاصل به دنبال بی حرکتی
- کاهش دامنه حرکات مفاصل
- احساس عدم اطمینان و کاهش توانایی در انجام کارهای روزمره
عوامل موثر بر آرتروز:
- پدیده پیری
- عوامل ژنتیکی
- عوامل مکانیکی
- عوامل التهابی
- تغذیه
- یائسگی و محرومیت از استروژن
۱) چاقی به ویژه در افراد مسن در بروز آرتروز موثر است.
۲) ورزش در سطح قهرمانی سبب افزایش احتمال وقوع آرتروز در هنگام پیری می شود.
۳) فعالیت های زیاد و مستمر در بروز آرتروز موثر است.
۴) آسیب های پیشین مفاصل می تواند زمینه ساز بروز آرتروز باشد.
۵) ناتوانی عضلات
فیزیوتراپیست: مصطفی بذرافکن
پیشگیری از آسیب های مفصل زانو:
زانو مهمترین مفصلی است که وزن بدن را تحمل می کند از این رو کاهش وزن مؤثرترین راه پیشگیری و درمان آسیب های وارده به زانو می باشد. مفصل زانو در تمام فعالیت های انسان مانند ایستادن، راه رفتن، نشستن و حتی خوابیدن در معرض فشارهای مکانیکی بسیار زیادی قرار دارد، لذا رعایت نکاتی که در پی خواهند آمد نقش بسیار مهمی در پیشگیری و درمان دردهای زانو می توانند داشته باشند. نکته دیگری که در پیشگیری و درمان آسیب های زانو بسیار حائز اهمیت است نقش تغذیه در سلامت این مفضل این است که نکات ضروری تغذیه به طور جداگانه در ادامه مطالب آمده است.
در انتها، مکمل تمامی موارد فوق، اجرای روش های درمانی مناسب برای زانو می باشد که می بایست به طرز صحیح آموزش داده شده و اجرا شوند.
تغذیه:
به نظر میرسد در آرتروز، برنامه غذایی از طریق سیستم ایمنی اثر میکند تا جایی که برای پیشگیری یا تعدیل اثرات این بیماری، یکی از مواردی که توصیه میشود حذف و یا تعدیل مواد غذایی تحریک کننده التهاب و استفاده بیشتر از مواد کاهش دهنده التهاب میباشد.
بنابراین استفاده از غذاهایی که دارای اسیدهای چرب امگا۳ هستند( ماهیها، روغن گردو، سویا و..) و کاهش دریافت غذاهایی که دارای اسید آراشیدونیک هستند( چربی گاو، گوشت قرمز، فرآوردههای گوشتی مثل سوسیس، کالباس و جگر و..) توصیه میشود.
استفاده کافی از منابع غذایی حاوی آنتی اکسیدانهایی نظیر ویتامینهای D,E,C بتاکاروتن و ریزمغذیهایی مانند سلنیوم، روی و منیزیم و سایر مواد معدنی که در ساختمان استخوانها وجود دارند مانند کلسیم و فسفر که در دانهها و مغزها به وفور یافت میشوند. توصیه میشود.
همچنین شیر و لبنیات کم چربی، سبزیو میوه به ویژه های رژیمی است. از جمله غذاهایی که مصرف آنها توسط متخصصین تغذیه توصیه میشود منابع حاوی گلوکوزامین و کندروتین است که از غذاهای حاوی کلاژن مثل استخوانها و غضروفهای حاوی ژلاتین فراهم میشوندو مواد غذایی نظیر پاچه و پای مرغ دارای خواص مذکور میباشند.
نهایتاً میتوان گفت حذف موارد ذیل میتواند در کاهش شدت بیماری موثر باشد:
- مهار کنندههای جذب کلسیم نظیر گوشت قرمز، تخم مرغ، الکل، قهوه، اکثر شیرینیجات و نمک اضافی
- غذاهای دارای اگزالات بالا مثل اسفناج، زغال اخته، آلوها و ریواس
- غذاهای ایجاد کننده تورم، مانند تمام چربیهای حیوانی، لبنیات، دانههای چرب و کره گیاهی
چگونگی برخورد با آسیب های زانو:
در هر آسیب زانو، اولین عارضهای که رخ میدهد، بوجود آمدن التهاب است، که این التعاب منجر به درد، تورم و کاهش توانایی حرکت مفصل زانو خواهد شد. شکستن این سیکل التهابی میتواند منجر به تسریع بهبودی و کاهش درد شود. بدین منظور انجام کارهای زیر توصیه میشود:
- استراحت دادن به زانو
- یخ درمانی
- فشار موضعی به زانو توسط بانداژ
- بالا نگه داشتن زانو
- استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(NSAIDs)
PRP به عنوان درمانی جدید
در این روش مقداری از خون بیمار گرفته شده و طی فرآیندهایی و سانتریفوژ پلاکت غنی از فاکتورهای رشدی به ناحیه مورد نظر تزریق می گردد تا ترمیم غضروف مفصلی را تحریک کند این روش Platelet-rich plasma (PRP) نامیده می شود.
فیزیوتراپیست: مصطفی بذرافکن
چه موقع باید به پزشک مراجعه شود؟
- هرگاه پس از انجام اقدامات فوق، پس از ۳ تا ۷ روز علائم ادامه یافت.
- هرگاه به دنبال آسیب زانو، قادر به راه رفتن و یا حرکت دادن زانو نیستند. و یا زمانی که دامنه حرکتی مفصل به شکل مشهودی کاهش مییابد.
- تب به همراه درد زانو
- احساس درد بسیار شدید و غیر قابل تحمل در زانو
- ایجاد زخم بزرگ یا عمیق در ناحیه زانو
- تورم زانو در افرادی که بیماری خونی دارند یا آنهایی که داروهای ضد انعقاد خون مصرف میکنند.
دستوراتی جهت اصلاح انجام فعالیتهای روزانه:
نکتهای که پیش از بیان نحوه صحیح انجام فعالیتهای مختلف میبایست مدنظر بیماران باشد. خودداری از انجام حرکات شدید، ناگهانی و غیر معمول در زانو است. در ادامه، دستورات کلی جهت پیشگیری از ایجاد مشکل در زانو به اختصار بیان شده است:
۱) از نشستن در وضعیتهای که نیاز به خم نگه داشتن زانو دارد خوداری کنید. به طور مثال، اکیداً از نشستن در وضعیتهای دو زانو و چهار زانو اجتناب کنید.
۲) استفاده از سرویسهای بهداشتی فرنگی را جایگزین استفاده از سرویسهای ایرانی کنید، زیرا در استفاده از سرویسهای ایرانی زانو در وضعیت خم و تحت فشار قرار میگیرد.
۳) به صورت کلی در هر وضعیتی، از خم نگه داشتن زانو برای مدت طولانی خوداری کنید. در صورتی که روی صندلی نشستهاید هر ۳۰-۲۰ دقیقه چندبار زانوها را صاف کرده یا چند قدم راه بروید.
۴) جهت نشستن، از صندلی و مبل استفاده کنید ولی دقت کنید هنگام برخاستن از صندلی به جای فشار بر روی پاها، کمی به جلو خم شده و با فشار دستها بر روی صندلی از جای خود برخیزید و به همین صورت هنگام نشستن، جهت کاهش ارتفاع بدن و نشستن بر روی صندلی تمام وزن خود را روی زانوها نگه ندارید بلکه با قرار دادن دستها روی دستههای صندلی، تحمل وزن را بین پاها و دستها تقسیم کنید.
۵) در حالتهای نشسته، به خصوص پشت میز کار، حتما از زیر پاییهای شیب دار استفاده کنید.
۶) در صورت امکان استفاده از پله و راه رفتن بر روی سطوح شیبدار را کاهش دهید. ولی در صورتی که چارهای نداشتید از سطوح شیبدار به جای پله استفاده کنید و در صورت در دسترس نبودن سطح شیبدار، از پهلو، پلهها راپایین و بالا بروید.
۷) حتماً پشت میز نماز بخوانید، به صورتی که روی صندلی نشسته و مهر را بر روی میز روبروی خود قرار دهید.
۸) از انجام فعالیتهایی که احتیاج به خم و راست کردن مکرر زانو دارد اکیدا خوداری کنید.
۹) هنگام رانندگی، صندلی اتومبیل را به گونهای تنظیم کنید که زانو در وضعیت خیلی خم نبوده و مفضل زانو در سطحی بالاتر از مفصل لگن قرار گیرد.
۱۰) در صورتی که مجبور هستید برای مدت نسبتاً طولانی بایستید، یکی از پاهای خود را در سطحی بالاتر قرار دهید و به شکل متناوب جای پاها را تغییر دهید.
۱۱) از پوشیدن کفشهای خشک و سفت خوداری کنید زیرا این کفش ها مانع انجام حرکات طبیعی پا میشوند و زانو ها در معرض فشار شدید و ثانویه قرار میدهند؛ همچنین دقت کنید کفی کفش شما مناسب باشد زیرا کفی نا مناسب نیز میتواند سبب وارد آوردن فشارهای ثانویه به زانو شود.
۱۲) برای پوشیدن کفش، زانوها را زیاد خم نکنید و حتماً از پاشنه کشهای بلند استفاده نمایید.
۱۳) راه رفتن و انجام تمرینات مخصوص در آب برای تقویت عضلات اطراف زانو مفید است.
۱۴) جهت انجام ورزش مناسب با پزشک خود مشورت کنید. ورزش هر فرد اختصاصی بوده و ممکن است دو نفر با درد مشابه، ورزشهای متفاوت نیاز داشته باشند.
کلینیک فیزیوتراپی پاس با استفاده از روش های نوین و تجارب موفقیت آمیز پیشین، منجر به بهبود آرتروز و مشکلات مفصلی می شود.
کلینیک فیزیوتراپی پاس 44952133
فیزیوتراپیست: مصطفی بذرافکن