درمان خار پاشنه پا: فیزیوتراپی، ورزش، حرکات اصلاحی
فیزیوتراپیست: مصطفی بذرافکن
یکی از محل های شایع درد کف پا پاشنه است. درد زیر پاشنه معمولا به علت التهاب در محل اتصال فاشیای پلانتار در کف پا به زیر استخوان پاشنه بوجود میاید که موجب خار پاشنه پا می شود.
در بیماری خار پاشنه پا، این پاشنه ی شماست که دچار مشکل و آسیب می شود. این بیماری التهابی زیر پاشنه در نزدیکی اتصال رباط پلانتار فاسیا (رباط بلند و نازکی زیر پوست کف پا) که از پاشنه تا قسمت جلویی پا امتداد دارد، است. بر طبق عقیده رایج امروزی، درد پاشنه ناشی از آسیب دیدن فیبرهای کلاژن فاسیا است.
اغلب اوقات خار استخوانی در پاشنه پا به رشد می کند. شما می توانید این زائده یا خار استخوانی را در تصویر اشعه ایکس مشاهده کنید. این خار استخوانی اساسا علت درد پاشنه پا نمی باشد. تقریبا 300 درصد از افراد به این مشکل مبتلا هستند، در حالی که تنها تعداد محدودی از افراد در این رابطه شکایت دارند. حتی گاهی اوقات افراد دچار درد پاشنه می شوند، بدون اینکه خار استخوانی داشته باشند. مشکل واقعی که باعث درد می شود التهاب است. به طور خلاصه، اغلب افراد که درد پاشنه دارند از خار پاشنه رنج می برند. در ادامه به بحث علل درد پاشنه پا و علائم خار پاشنه پا می پردازیم.
علائم
بیماران مبتلا به خار پاشنه پا اغلب در ناحیه کف پای خود، مخصوصا در ناحیه پاشنه احساس درد می کنند.علائم خار پاشنه دیگر مرتبط از قرار زیر است:
- التهاب در زیر پاشنه، مخصوصا در هنگام صبح یا پس از بی تحرکی برای مدت طولانی. عموما پس کمی راه رفتن و گرم کردن بدن، درد کمی تسکین پیدا می کند. مشکل این است که عصب ها و عروق خونی نیز استراحت می کنند و تغییر ناگهانی به پیاده روی باعث واکنش فشاری دردناک می شود. این فشار پس از گرم کردن بدن برطرف می شود. این مشکل مخصوصا برای کسانی که به تازگی دچار بیماری خار پاشنه شده اند پیش می آید. در موارد شدیدتر، بیمار احساس درد می کند و با راه رفتن شدت پیدا می کند.
- درد کف پاهنگام ایستادن
- خشکی یا گرفتگی در رباط کف پا، افرادی که شغل آنها مستلزم بی حرکت ایستادن به کرات و برای مدت های طولانی است اغلب دچار پاشنه و درد شدید می شود. به همین دلیل است که به بیماری خار پاشنه پا گاهی اوقات پاشنه پلیس گفته می شود.
- پلانتار فاسیا شدیدا سفت و منقبض می شود که یک واکنش فشاری است. دردی که در حین رانندگی احساس می کنید ناشی از طرز قرار گرفتن غیرطبیعی پا است.
- اغلب تعیین محل دقیقدرد پاشنه پا دشوار است، چرا که یا کل قسمت کف پا دردناک است یا درد بصورت تیر کشیدن تا پاشنه می باشد. همچنین، شدت درد در هر روز تغییر می کند.
سعی کنید که به تمامی این علایم خار پاشنه پا توجه داشته باشید و به موقع برای درمان اقدام کنید. هر چه آسیب دیدگی بیشتر قدیمی تر شود، درمان آن دشوارتر می شود.
علت
در اصل، خار پاشنه یک آسیب ناشی از فشار مشابه بیماری آرنج تنیس بازان است که با وارد شدن فشار یا وزن بیش از حد بر تاندون ایجاد می شود و یک نیروی کششی در جایی که تاندون به پاشنه متصل شده ایجاد می شود. تحمیل وزن بر پاشنه در فعالیت هایی مثل دویدن یا پرش باعث این اتفاق می شود. همچنین پوشیدن کفش نامناسب عاملی است که در بوجود آمدن بیماری خار پاشنه پا نقش دارد. عدم توجه به خار پاشنه و درمان آن به خاطر لنگیدن مدام موجب مشکلاتی در بخش تحتانی کمر یا زانو می گردد.کف کفش های ارزان قیمت از داخل چندان مناسب نیست و باعث می شود که پا نحوه قرار گیری مناسبی نداشته باشد. از دیگر علل خار پاشنه پا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تحمیل وزن اضافی از طریق ورزش:مخصوصا ورزش هایی که شامل دویدن در مسافت های طولانی است، در آن پرش وجود دارد یا ورزش هایی که حرکات ناگهانی در آنها بوجود می آید.
- کوهنوردی:این ورزش باعث می شود که بر رباط فاسیا فشار و کشش زیادی وارد شود.
- کفش نامناسب. کفش مناسب باعث محافظت از پا می شوند، در حالی که کفش های نامناسب باعث انقباض و گرفتگی غیر طبیعی رباط فاسیا می شوند.
- نرم و راحت نبودن کف کفش:مخصوصا اگر پاشنه پا لاغر باشد،(اغلب در بین افراد مسن)، کفش های شما نقش بالشتک نرم و محافظت کننده از پاها را بازی می کنند. کفی طبی مناسب و نرم برای دونده ها نیز حائز اهمیت است. کفش، مانع از راه رفتن به شکل طبیعی می شوند.
- اضافه وزن:وزن زیاد باعث وارد شدن فشار بسیار زیاد بر پاشنه می شود.
- کوچک بودن عضلات ساق پا:در صورتی که عضلات ساق پا کوچک باشند، اغلب بر رباط پلانتار فاشیا نیز فشار وارد می کنند، زیرا این عضلات و تاندون ها به هم مرتبط هستند.
- بی حرکت ایستادن مکرر
- کف پای صاف:صافی کف پا یا ناهنجاری های دیگر در پا در می تواند علت خار پاشنه پا باشد.
- سفت بودن بافت زیر پاشنه:نرم نبودن این بافت به اندازه کافی، مخصوصا در بین افراد پیر
این بیماری علت های دیگری نیز دارد، اما علت هایی که در بالا به آنها اشاره شد، اصلی ترین و مهم ترین علت های بیماری خار پاشنه پا می باشند.
تشخیص
فیزیوتراپیست براساس وضعیت سلامت و معاینه این بیماری را تشخیص می دهد. همچنین سابقه پزشکی شما را بررسی می کند تا مطمئن شود که بیماری های احتمالی دیگری ندارید که باعث ایجاد درد پاشنه می شود. در میان گذاشتن اطلاعات در مورد رابطه علائم شما با کار و تفریحی و تغییر در سبک زندگی، به فیزیوتراپیست کمک می کند که بیماری شما را تشخیص دهد و یک برنامه درمانی بر اساس نیازهای مخصوص شما ارائه می کند. فیزیوتراپیست برای تشخیص بیماری خار پاشنه آزمایشات فیزیکی زیر را برای مشاهده علائم انجام می دهد:
- ماساژ دادن و فشار وارد کردن بر ناحیه پاشنه پا (معاینه با دست)
- کشیدن آرام قوزک پا به منظور خم کردن قسمت بالای پا به سمت ساق پا (حرکت پا به سمت پشت و بالا)
درمان
در ادامه روش های درمان خار پاشنه پا شرح داده می شود.
درمان بدون جراحی
درمان خار پاشنه با روش های درمانی مقدماتی شروع می شود که شامل موارد زیر است:
- پابرهنه راه نرفتن:وقتی بدون کفش راه می روید، فشار و نیروی زیادی را بر رباط پلانتار فاسیا وارد می کنید.
- کمپرس یخ:چندین نوبت در روز هر بار به مدت بیست دقیقه یک کمپرس یخ روی پاشنه خود قرار دهید تا التهاب را کاهش دهد. یک حوله نازک بین یخ و پاشنه خود قرار دهید، یخ را مستقیما روی پوست قرار ندهید.
- محدود کردن فعالیت ها:فعالیت های جسمانی گسترده خود را کمتر کنید تا پاشنه پای شما کمی استراحت کند.
- کفش مناسب:پوشیدن کفش های محافظی که قوس مناسبی دارند و پاشنه آنها کمی بالا است باعث کاهش فشار بر روی رباط پلانتار فاسیا می شود.
- دارو:داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن، برای کاهش درد و التهاب توصیه می شود.
- حرکات کششی:حرکات ورزشی که باعث کشیدگی عضلات ساق پا می شود، به تسکین درد و بهبودی کمک می کنند.
در صورتی که پس از چندین هفته هنوز احساس درد می کنید به پزشک مراجعه کنید. پزشک یک یا چند مورد از روش های درمانی که در ادامه آمده است را تجویز می کند و شما را به فیزیوتراپیست ارجاع می دهد. این روش های درمانی عبارتند از:
- بستن پا:قرار دادن بالشتک در کفش باعث کم اثر شدن ضربه در حین راه رفتن می شود. بستن پا باعث محافظت از پا و کاهش فشار بر روی رباط فاسیا می شود.
- ارتز:ارتزهای سفارشی که به خوبی در کفش قرار داده می شوند به اصلاح ناهنجاری های ساختاری که باعث بوجود آمدن بیماری خار پاشنه شده است، کمک می کند.
- تزریق درمانی:در برخی موارد برای کاهش التهاب و آرام کردن درد ناشی از خار پاشنه پا، کورتیکواستروئید تزریق می‌شود. این تزریق شامل استروئید، داروی بی‌حسی یا ترکیبی از این دو می باشد.
- گچ پیاده روی قابل تعویض:یک گچ پیاده روی قابل تعویض برای بی حرکت کردن پا برای چندین هفته به منظور استراحت و بهبودی آن مورد استفاده قرار می گیرد.
- آتل:بستن آتل در هنگام شب به شما این امکان را می دهد که در حین خوابیدن رباط پلانتار فاسیای خود را بیشتر بتوانید بکشید. این کار باعث کاهش درد صبحگاهی می شود که بعضی از بیماران از آن شکایت دارند.
- فیزیوتراپی:حرکات ورزشی و روش های فیزیوتراپی دیگر برای تسکین درد مورد استفاده قرار می گیرد.
درمان با فیزیوتراپی
در بعضی از موارد، برای توقف درد و بهبود آسیب دیدگی در بیماری خار پاشنه پا به جراحی و روش های تهاجمی نیاز است، اما روش های محافظه کارانه عموما کفایت می کند. فیزیوتراپیست‌ها می توانند علت و نوع درد پاشنه را تعیین کرده و آن را درمان کنند. روش های درمانی فیزیوتراپی شامل برنامه تسکین درد و استحکام پایین پا می شود.
- اولتراسوند (فراصوت):برای بسیاری از افراد اولتراسوند یک روش درمانی موثر برای تسکین درد پاشنه است. در این روش موج هایی به ناحیه آسیب دیده و دردناک ارسال می گردد. این موج ها در فرکانس یک میلیون ارتعاش در ثانیه حرکت می کنند. این موج ها تا عمق 5 سانتیمتر (2 اینچ) وارد بدن می شوند و باعث تسکین درد می گردند. موج های اولتراسوند تا جایی وارد بدن می شود که بر رباط پلانتار فاسیا اثر بگذارند. با استفاده از این روش، درد تسکین پیدا می کند. علاوه بر این، انقباض عضلات و رباط های بافت افزایش پیدا می کند. به دلیل افزایش جریان خون، بافت ها اکسیژن و مواد مغذی بیشتری دریافت می کنند و مواد زائد بافت خارج می شود و به بهبود بیماری کمک می کنند.
- لیزر درمانی:لیزر به تسکین درد و بهبودی زخم کمک می کند. لیزر درمانی از طریق استفاده از پرتوهای لیزر با شدت کم به درمان خار پاشنه پا کمک می کند. با استفاده از این پرتوها، رشد بافت های جدید در ناحیه تحت تاثیر تحریک می شود و در نتیجه درد مرتبط با خار پاشنه تسکین پیدا می کند. لیزر پرتوهای کم شدت کمی را صرفا به ناحیه آسیب دیده ساطع می کند و به بافت مجاور آسیبی وارد نمی کند. پرتوهای لیزر به جای رشد کلسیم جدید، رشد بافت جدید را تحریک می کنند و درد را به شدت کاهش می دهد.
- سوزن خشک: این روش درمانی براساس درمان نقاط ماشه ای است. برای از بین بردن درد نقاط ماشه ای، یک سوزن به آنها وارد می شود و به آرامی به طرفین تکان داده می شود تا زمانی که عضله به صورت موضعی منقبض شود. در مورد بیماری خار پاشنه پا، این نقاط ماشه ای معمولا در عضلات پا و ساق پا هدف درمان قرار می گیرند. با وجود استفاده از سوزن، این روش درمانی بیشتر به فیزیوتراپی و ماساژ نقاط ماشه ای مرتبط است تا طب سوزنی. در طب سوزنی بر خلاف روش سوزن خشک، سوزن ها بر طبق یک اصل متفاوت قرار داده می شوند و پس از جای گیری لمس و تکان داده نمی شود و در حدود 15 تا 30 دقیقه سر جای خود باقی می مانند. در صورتی که درمان موفقیت آمیز باشد، عموما سه تا پنج جلسه درمانی کفایت می کند. روش سوزن خشک را باید جدی گرفت، زیرا درصد موفقیت بالایی دارد.
- درمان دستی (کایروپراکتیک):این روش های درمانی اثر قابل توجهی بر ترمیم هر گونه محدودیت حرکتی بین استخوان ها یا عضله پا دارند.این روش ها باعث تسکین درد و خشکی می شوند. با استفاده از روش درمان با دست، ماساژ کف پا و ماساژ عمقی بافت درست در محل بوجود آمدن خار پاشنه پا و بافت مجاور انجام می گیرد. هدف شل کردن بافت تاندون و شکستن رسوب های کلسیم است. همچنین گردش خون تحریک می شود تا در عوض اینکه فرد برای مدت طولانی از بیماری خار پاشنه رنج ببرد، بیماری او در واقع درمان شود. چند دقیقه اول درمان معمولا کمی دردناک است، اما درد پس از چند دقیقه از بین می رود.
- بستن پا:بستن پا باعث محافظت از پا می شود و عضلات و رباط های فشرده شده را شل می کند.
- حرکات کششی/ استقامتی: کشش عضلات که بیمار احساس خشکی در آن را دارد. در کنار انجام بعضی از حرکات ورزشی استقامتی مخصوص قوزک پا به کاهش درد و بهبودی خار پاشنه پا کمک می کند.
- شاک ویو درمانی:یک روش درمانی غیر تهاجمی جدید است که با شکل گیری عروق خونی و افزایش ارسال مواد مغذی به ناحیه آسیب دیده یک واکنش درمانی را آغاز می کند. این روش درمانی براساس امواج پرفرکانس سونار است که مستقیما خار پاشنه پا یا ناحیه مجاور آن را هدف قرار می دهند. این امواج صوتی بسیار پر انرژی هستند و بافت تاندون آسیب دیده را تحریک می کنند. این کار باعث تحریک فرآیند درمان و متوقف سازی التهاب مزمن می شود. معمولا پس از 4 تا 8 جلسه درمانی، بیماری فرد بهبود پیدا می کند.
اگر چه درد پاشنه در ابتدا تنها باعث درد خفیفی می شود، اما ممکن است با گذشت زمان تشدید پیدا کند و بیمار درد شدیدی را احساس می کند. خوشبختانه، در اغلب موارد، درمان خار پاشنه پا تنها با روش های محافظه کارانه صورت می گیرد. اغلب افرادی که از درد پاشنه رنج می برند سعی می کنند که درد اولیه و علائم دیگر آسیب دیدگی را نادیده بگیرند. اما نادیده گرفتن مشکل تنها باعث تشدید آن می شود و باید برای جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر در سریع ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید. در ادامه نکاتی در ارتباط با این بیماری و نحوه درمان آن ارائه می شود:
- به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید و سریعا اقدام بهدرمان درد پاشنه پا خود کنید.
- برای هر فعالیت کفش مناسب آن را بپوشید.
- از پوشیدن کفش هایی که پاشنه و تخت فرسوده ای دارند خودداری کنید.
- قبل از ورزش کردن بدن خود را به خوبی گرم کنید.
- در حین انجام فعالیت های ورزشی، با سرعت مناسبی قدم بردارید.
- در صورتی که اضافه وزن دارید، وزن خود را کاهش دهید.
ورزش و حرکات اصلاحی
- کشش عضله سولئوس (یکی از دو عضله مهم ساق پا): دو زانوی خود را از هم جدا کرده و انگشتان پای خود را به سمت جلو بکشید، روی یک دیوار خم شوید تا پای شما در قسمت پایین عضله ساق پا دچار کشیدگی شود. به مدت سی ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و این حرکت را سه مرتبه تکرار کنید.
- حرکت کششی با پله:روی یک پله قرار بگیرید در حالی که انگشتان پای شما بر روی پله و پاشنه پای شما خارج از لبه قرار بگیرد. به آرامی پاشنه پاهای خود را پایین بیاورید، به مدت 155 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس پاشنه پاهای خود را به وضعیت اولیه برگردانید. شما یا می توانید به طور همزمان این حرکات را با دو پا انجام دهید یا در هر زمان این حرکت را با یک پا انجام دهید. این حرکت را پنج مرتبه تکرار کنید.
- حرکت کششی با غلطک: یک غلطک زیر پای خود قرار دهید و آن را از انگشتان تا پاشنه به عقب و جلو بکشید. این کار برای کسانی که برای مدتی طولانی سرپا ایستاده اند یا برای کمک به تسکین خشکی یا التهاب بسیار مفید است.
- ماساژ پلانتار فاشیا: با استفاده از دو انگشت، تمامی گره ها یا برآمدگی های پلانتار فاسیا را به صورت دایره ای شکل مالش دهید. فشار باید عمیق باشد، اما نه آن قدر زیاد که باعث ایجاد درد شود.
- حرکت کششی با باند کشی:بر روی زمین بنشینید و پاهای خود را جلوی خود صاف دراز کنید. یک باند کشی بردارید و آن را دور انگشتان پای خود قرار دهید. به آرامی نوار را به سمت خود بکشید. به مدت 15 تا 30 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و سپس به حالت اولیه بازگردید. این حرکت را 3 مرتبه تکرار کنید.
- کشش انگشت پا: انگشتان پای خود را روی یک دیوار قرار دهید و قسمت میانی و پاشنه پای خود را روی زمین بگذارید. به آرامی به طرف دیوار خم شوید تا کشیدگی را احساس کنید. به مدت 30 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید و به حالت اولیه بازگردید. این حرکت را سه مرتبه تکرار کنید.
شایعترین نشانه خار پاشنه پا، درد پاشنه است. درمان این بیماری ابتدا با روش های بدون جراحی صورت می گیرد و چنانچه این روش ها موثر نبود از درمان جراحی استفاده می شود. خبر خوب این است که بیماری خار پاشنه پا اغلب با روش های بدون جراحی که موثرترین آن استفاده از روش های فیزیوتراپی است، قابل درمان می باشد. توجه داشته باشید حرکات اصلاحی یاد شده را تحت نظر فیزیوتراپیست انجام دهید.
کلینیک فیزیوتراپی پاس 44952133